Палеолит қоныстары мен табылған аймақтар
Олдувей кезеңдері, Ерте Палеолит
Оңтүстік Қазақстан
|
- Қаратаудан Бөріқазған, Тәңірқазған – 1958 ж Алпысбаев. Тас құралдар табылған, оларды дайындау үшін малта тастар қоланған. (Оңт-Шығыс Азия, Африкадан табылған құралдарға ұқсас.) - Бөріқазған, Шабақты – 5000 жуық тас құрал табылды. - Арыстанды – Олдувей кезеңімен жасты тас құралдар табылды. - Қаратау – чоппинг табылды. |
- Қзанғап, Қарасу тұрақтарынан тас құралдар табылды.
Орталық Қазақстан
- Семізбұғы – жүзі кейде түзу, кейде қайқы тас пышақ. 1600 тас құрал.
- Құдайкөл – тері өңдеуге арналған қырғыш пен бифас
- Жаманайбат – екі жағы өңделген тас құрал
Шығыс Қазақстан
Ашысай, Үсіктас тұрақтары
Қозбай – екі жақты тас құралдар көп табылды.
Батыс Қазақстан
Шақпақата – Олувей тұрағындағыдай құралдар табылды.
- Сарытас, Жалпақ, Құшақана қоныстары табылды.
Ашель, Мустье кезеңдері
Оңтүстік Қазақстан
Ш. Уалиханов атындағы Арыстанды тұрағы – қырғыштар табылды. Арыстанды тұрағына адамдар бірнеше рет қоныстанған. H= 7м
Қосқорған , Шыңғыстау - құралдар табылды.
Арал, Кеспе, Аққыр, Тоқалы, Шақпақ, Уағаш, Алғабас, Шабақты, Үшбұлақ, Мойынқұм қоныстары
Орталық Қазақстан
Обалсай – ең көне тұрақ.
Өгізтау, Ақмия – 1984 жылы табылды.
Мұзбел, Аққошқар, Жылқыбай, Мамырбұлақ, Түймемойнақ, Қызылжар, Еспе, Қаршығалы, Түлкілі, Тұранғы қоныстары.
Шығыс Қазақстан
Шүлбі – 5 000 құрал. Халцедон, яшма табылды.
«Мустеліктер шеберханасы» деп аталды. 1980-1983 жылдары зеріттелді
Қанай – 140-132 мың жылдықтарда пайдаланып отырған тас құралдар табылды. Бөдене, Қызылсу, Нарым, Шыңғыс тұрақтары.
Батыс Қазақстан
Аққыр, Өніжек тұрақтары
Кейінгі полеолит
Оңтүсік Қазақстан
Жетісуда Майбұлақ қонысы
Орталық Қазақстан
Батпақ тұрғындарының мәдени қабаты жер бетінен 6 метрдей тереңдіктен табылған. 30-25 мың жылдықтар аралығында өмір сүрген. 300-ден арта тас құралдар табылған.
Қарабас тұрағынан 172 порфириттен жасалған заттар табылған.
Агренсор тұрағы табылған.
Батыс Қазақстан
Аққар, Өніжек тұрақтары табылды.
Шығыс Қазақстан
Бұқтырма, Свинчатка, Пещеры, Новонольский тұрақтары табылды.
Полеолит дәуірінің құралдары
Олдуввей
Қашау
Қалақшаға ұқсас тасты екі жағын егеп, таяққа бекітті.
Ұзындығы 20 см, салмағы 1 кг
Чоппер
Тасты жарып, жүзін қайрап жасады.
Тасты жұқалап бөлді
Чоппинг
Домалақ малта тасты екі жағын егеп, ирек ара сияқты жасады.
Қаратау тұрғындары жасады
Унифас
Тек бір жағы ғана өңделген тас
Левулла әдісі – тасты сүйек ағашпен жарып, тегіс тас тақташадан ұзынша қалың қалақшалар сындырып алынды.
Монофас
Тастың бір жағын сындырып, өткірлеп жасалған шапқыш құрал
Кремень тасынан жасалды. Себебі өңдеуге ыңғайлы, пайдаланғагда қатты болды.
Бифас
Тастың екі жағын сындырып, өткірлеп жасалған шапқыш құрал
Кремень тасынан жасалды. Себебі өңдеуге ыңғайлы, пайдаланғагда қатты болды.
Шоқпар, таяқ, қазғыш,үшкіртас
Ешқандай өңдеусіз, табиғаттан алды.
Ең ежелгі құралдар болып табылады
Ашель
Кескіш
Үшбұрышты қалақша тәріздес, өлтірілген жануарлардың терісін сыпыратын құрал.
Қыстырма әдісі – сүйек пен ағаш сапқа өткір жүзді ұсақ қалақша тасты желімдеп орнатып, кескіш құрал жасаған. Желім ретінде тау балауызы мен қарағай шайыры қолданылған
Өзектас(нуклеус)
Дөңгелек өзектастың шетінен ортасына қарай жару арқылы тас жарықшақтары алынды. Одан тілгіштер мен қырғыштар жасалды.
Мустье
Үшкір тас
Пышақ ретінде, кейде найзаға бекітіп найза ұшы ретінде пайдаланылды.
Ретушь әдісі – құрал жүзін ұсақ кертік ойықтар жасау арқылы өткірлеу.
Кейінгі полеолит
Дротик
Аң аулауда қысқа сапты ағаш найза
Гарпун
Ұшы сүйектен жасалған сүңгі
Болос
Жануардың аяғына не мойынына оралып құлататын жіп оралған тастар.
Діни наным-сенімдері
Анимизм
Қанның (қызыл түс) жанмен байланысына сенім. Жерлеу ғұрыпна өлген адамның үсітне қызыл минералды бояу сепкен. Жан мен рухтың барлығына сену.
Тотемизм
Адамдардың шығу тегін жануармен байланыстыру.
Фетишизм
Қолдан жасалған заттарға (Тұмарға) жаман күшткн сақатйды деп сенген.
Магия
Табиғаттың түрлі құбылысына сыйыну
Тылсым күш арқылы бір нәрсеге сиқырлы әсер ету.
