Формуланы түрлендіру. Ондық дәрежелерге амалдар қолдану. Префикстар

Формуланы түрлендіру. Ондық дәрежелерге амалдар қолдану. Префикстар

Физикадағы формулаларды түрлендіру – есептерді шешу және белгісіз шамаларды табу үшін қажетті процесс. Түрлендіру кезінде негізгі математикалық ережелер мен физикалық заңдар қолданылады. Төменде физикалық формулаларды түрлендірудің жалпы қадамдары берілген.

Формулаларды түрлендірудің негізгі қадамдары:

1. Айнымалыны бөліп алу

Физикалық формулаларды түрлендірудің басты мақсаты – қажетті айнымалыны теңдеудің бір жағына шығару. Ол үшін формуланың екінші жағындағы шамаларды қажетті операциялар арқылы түрлендіреміз.

Мысалы, жол, уақыт және жылдамдық арасындағы байланысты сипаттайтын формула:

`S=v*t`

Егер сізге жылдамдықты v табу керек болса, `v`-ні бөліп шығару үшін:

`v=S/t`

2. Кері операцияларды қолдану

Формуланы түрлендірген кезде теңдеудің екі жағына да бірдей математикалық операциялар қолдану қажет. Мысалы, көбейту операциясы кері операциямен (бөлу) алмастырылады, ал дәрежелеу түбір табумен алмастырылады.

Мысалы, Ньютонның екінші заңы:

`F=m*a`

Мұнда күш (`F`) белгілі болса, a үдеуді табу үшін массаны теңдеуден шығару керек:

`a=F/m`

Мысалы, жылдамдық 72 км/сағ болса, оны м/с-ке түрлендіру:

`72*(1000)/(3600)=20`

4. Күрделі формулаларды түрлендіру

Егер формула күрделі болса және бірден қажетті айнымалыны бөліп алу қиын болса, онда алдымен теңдеуді біртіндеп жеңілдету қажет. Мысалы, Ом заңын түрлендіргенде:

Ом заңы:

`V=I*R`

Егер кедергіні табу керек болса, `R`-ні бөліп шығару үшін:

`R=V/I`

5. Шамалардың дәрежелерімен жұмыс жасау

Егер формула квадрат немесе куб дәрежесінде болса, онда оны түбір табу арқылы шешуге болады. Мысалы, гравитациялық күш формуласынан массаны табу үшін:

Гравитациялық заң:

`F=G (m_1*m_2)/(r^2)`

Мұнда `m_1` -ді бөліп шығару үшін:

`m_1 = (F * r^2)/(G * m_2)`

Қорытынды:

Формулаларды түрлендіру процесі физикалық заңдар мен математикалық ережелерге сүйенеді. Түрлендіруде басты мақсат – қажетті айнымалыны анықтап, теңдеуден дұрыс бөліп алу және барлық шамаларды қажетті бірліктерде көрсету.