Компьютер жады
Бүгінгі сабақта қолданылатын терминдер:\n КОМПЬЮТЕР ЖАДЫ – мәлеметтерді сақтауға арналған құрылғы.
ІШКІ ЖАДЫ — компьютерлік жүйелер үшін қолданылатын жад.
ІШКІ ЖАДЫ – компьютер ішінде орналасқан, жұмыс процесі барысында программалар мен ақпараттарды сақтауға арналған электронды құрылғы.
СЫРТҚЫ ЖАДЫ – ақпаратты ұзақ мерзімде сақтайтын жад.
СЫРТҚЫ ЖАДЫ – программалар мен ақпараттарды тасымалдаушы құралдар арқылы ұзақ уақыт сақтауға арналған құрылғы.
Компьютерлік жады адрестері бар нөмерленген ұяшықтардан тұрады. Ұяшықтар әртүрлі физикалық әрекеттесулерді тіркей алады және оларда ақпарат 0 және 1 (сөндірілген/қосылған) мәндерімен жазылады. \n
ІШКІ ЖАДЫ
RAM
(Random Access Memory)
Жедел есте сақтау құрылғысы (ЖЕСҚ), компьютердің ішкі жад бөлігі. Ол программалар өңдейтін деректерді жазу, оқу мен сақтауға арналған шағын көлемдегі жылдам есте сақтау құрылғысы. Жедел жад деректер мен программаларды уақытша сақтау үшін қолданылады.
Компьютерді өшірген кезде ЖЕСҚ-дағы деректер сақталмайды. Қазіргі кезде программалық қамтамасыздандырудың жұмысы үшін ЖЕСҚ-ның көлемі кем дегенде 4 Гб болуы тиіс.
Жедел жад статикалық (SRAM) және динамикалық (DRAM) болуы мүмкін. Біріншісінің жауап беру жылдамдығы жоғары, сәйкесінше бағасы да, екіншісінің-жылдамдығы мен бағасы да төмен, сондықтан ол жаппай өндіріс үшін қолданылады.
DRAM өз кезегінде бірнеше түрге бөлінеді: DDR-ден DDR4-ке дейін. Әріптерден кейінгі сан "жедел жад" буынын білдіреді: цифр неғұрлым үлкен болса, соғұрлым жаңа буынды болады. Ұрпақтан-ұрпаққа қуат тұтыну, өткізу қабілеті және салқындату жақсарады. Әрбір DDR-де белгілі бір ұяшық орны бар өзінің ерекше "кілті" бар екенін ескеріңіз. Егер "аналық платадағы" слот DDR3 астында болса, онда DDR4 оған енгізілмейді. DDR3 өзгертілген үшінші буын жад картасы және көбінесе алдыңғы буын слоттарында жұмыс істей алады.\n
ROM
Тұрақты есте сақтау құрылғысы(ТЕСҚ)
ROM (ағыл. read only memory) – тек оқуға арналған жад. ROM - тұрақты жад құрылғысы (ТЖҚ) деп те аталады. ТЖҚ-да дисплей, пернетақта, принтер, сыртқы жадты басқару, компьютерді қосу, құрылғыларды тестілеу (тексеру) программалары жазылады. Процессор жұмысын басқару программасы зауытта орнатылады.
Тұрақты жадтың маңызды микросхемасы - BIOS модулі.
BIOS (Basic Input Output System) - енгізу-шығарудың базалық жүйесі. BIOS - компьютер құрылғыларының арасындағы өзара әрекетті ұйымдастырушы енгізу-шығару программаларының жиынтығы.
Енгізу-шығарудың базалық жүйесі BIOS мынадай қызметтер атқарады:
- компьютерді іске қосқанда автоматты тестілеуді (POST) орындайды;
- аппараттық құралдардың параметрлерін баптайды;
- операциялық жүйені дискіден орнатады;
- жүйелік, аппараттық үзілулердің қызметін қамтамасыз етеді.
Кэш жады
Кэш(ағыл. cach[e] - қойма) – процессор жиі қолданылатын деректерді уақытша сақтау үшін қолданылатын шағын көлемді есте сақтауға арналған жад.
Кэш - процессор мен одан жылдамдығы төмен жедел жад арасындағы өңдеу жылдамдығының айырмашылығын реттеу үшін қолданылатын жад. \n
Қазіргі кезде микропроцессорлардың ішіне кэш-жад орнатылады. Олар өлшемі бойынша үш деңгейге бөлінеді:
|
|
|
Кэш-жады микропроцессордың ішіне орнатылады.
Мақсаты – процессордың жедел жадыға қатынау жиілігін азайтуға мүмкіндік беру.
Бейнежад (VRAM)
Графикалық ақпараттарды сақтау үшін қолданылады. Кодталған бейнелер сақталатын жедел есте сақтау құрылғысының түрі.
Есте сақтау құрылғы құрамындағы деректерді екі құрылғыға - процессор мен дисплейге қолжетімді болатындай етіп екіге бөледі. \n
CMOS-жад
CMOS-жад компьютерді баптау (күні, уақыты, құпиясөз) мен оның конфигурациялары туралы деректерді ұзақ сақтауға негізделген.\n
СЫРТҚЫ ЖАДЫ
Программалар мен ақпараттарды (магниттік, оптикалық дискілер және флэш-жады) тасымалдаушы құралдар арқылы ұзақ уақыт сақтауға арналған құрылғы .
- Сыртқы жады - процессорға тәуелсіз жад.
- Сыртқы жадтан процессорға ақпарат үздіксіз тізбекпен беріліп отырады:
Қатқыл дискілер
(ағылш. Hard Disk Drive (HDD)
Қатқыл магниттік дискілердегі қойма, винчестер- сыйымдылығы үлкен есте сақтау құрылғылары. Ақпарат сыйымдылығы жүздеген Гбайт-қа дейін жетеді.\n
Иілгіш дискілер
(ағылш. floppу disk)
Қорғаныс қабаты бар иілгіш пластикалық дискі болып табылатын көлемі шағын ақпарат тасушылар. Ақпарат сыйымдылығы – 1,44 Мбайт.\n
Флэш жады
Флэш жады (ағылш. flash memory) - заманауи ақпарат тасымалдаушы. Флэш-жадыда ақпаратты жазу және оқу үшін электрлік сигналдар пайдаланылады. Флэш-жадыға жазылған ақпарат ұзақ уақыт бойы сақталады. Жазылған мәліметтерді есте сақтай алатын микросхема (чип) түрінде жасалған жад түрі.
Магниттік және оптикалық дискілерге қарағанда энергия аз шығындалады.
Телефондарға, планшеттерге, камераларға және басқа портативті электроникаға арналған флэш-жадтың екі стандартының бірі жиі қолданылады: UFS немесе eMMC. Universal Flash Storage (UFS) — JEDEC компаниясының портативті электроникаға арналған ішкі жад сипаттамасы. Құрылымында UFS компьютерлік SSD дискілеріне ұқсас. Embedded MultiMedia Card (eMMC) — мобильді SSD дискілерінің басқа, ескі форматы. Оның артықшылықтарының арасында төмен бағаны атап өтуге болады, бірақ барлық басқа сипаттамаларда UFS айтарлықтай жеңіске жетеді.
Оптикалық дискілер
CD-R (ағылш. Compact Disk-Read оқуға арналған диск) және DVD-R (ағылш. Digital Video Disc-Read оқуға арналған цифрлық видеодиск) - ақпаратты бір рет қана жазуға арналған оптикалық ақпарат тасымалдаушы.
CD-RW (Compacl Disk-Read Write оқуға және жазуға арналған диск) және DVD-RW (ағылш. Digital Video Disc-Read Write оқуға және жазуға арналған цифрлық видеодиск) - ақпаратты бірнеше рет жазуға, өшіруге, қайта жазуға болатын тасымалдаушы құралдар.
